Yukarı Düden Şelalesi’nde başlayıp Düden Çayı’ndan Aşağı Düden Şelalesi’ne kadar uzanan su kirliliği ve balık ölümleri gündemdeki yerini koruyor. Geçen yıl ocak ayında sudan kötü kokular gelmesi üzerine ortaya çıkan çevre felaketinde, suyun oksijenle bağlantısını tamamen kesen bir köpük görülmeye başladı. Köpüklerin Düden Çayı boyunca ilerlemesi sonucu binlerce balık ölümü gerçekleşti. Abdullah Sevimçok Sivil Toplum ve İnovasyon Merkezleri (ASSİM) Çevre Platformu bünyesinde kurulan Düden Şelalesi ve Çayı Su Kirliliği Önleme ve Koruma Komitesi, konuyu masaya yatırdı. AKUT, Antalya Su Altı Derneği, Anadolu Ekonomik Sosyal Siyasal Stratejik Araştırmalar Derneği, Alternatif Turizm İşletmecileri Birliği, Türkiye Ziraatçılar Derneği Antalya Şubesi’nin katılımıyla kurulan komite, 5 Şubat 2021’de geniş katılımlı istişare toplantısıyla çalışmalarına başladı.
KOMİTE RAPORUNU TAMAMLADI
Sağlık Yüksek Mühendisi Tokan Engin, Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu, Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümünden Doç. Dr. Güray Doğan, Jeoloji Mühendisleri Odası Antalya Şube Başkanı Bayram Ali Çeltik ve çevre gönülleri de komitenin çalışmalarına destek verdi. Komite Antalya Valiliği başta olmak üzere birçok kamu kurum ve kuruluşla görüş alışverişinde bulundu. Yaklaşık 1 yıl süren incelemelerin sonucunda hazırlanan rapor, Muratpaşa Belediyesi Erdal İnönü Kent Parkı Dağ Yakası Kafe’de düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuyla paylaşıldı.
ÇOK BOYUTLU BİR SORUN
Komite adına Sağlık Yüksek Mühendisi Tokan Engin tarafından açıklanan raporda Antalya’nın içme suyu kaynaklarının korunması ve gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılması için öneriler yer aldı. Buna göre, kirliliğin tek bir nedene bağlı olmadığı, yaşanan sorunun havza içerisindeki tarımsal faaliyetler, nüfus artış hızı, bölgedeki sanayi tesisleri, katı atık bertaraf sistemi, atık suların arıtımı gibi çok boyutlu olduğunun altı çizildi. Böylesi bir çevre felaketinin bir daha yaşanmaması için alınabilecek önlemler de yer aldı.
YERALTI SULARI KİRLENİYOR
Jeoloji Mühendisleri Odası (JMO) Şube Başkanı Bayram Ali Çeltik, Antalya ve çevresindeki 61 gölden 31'nin kuruduğuna dikkat çekti. Çeltik. "Topraksız tarım olur ama susuz tarım olmaz. Antalya içme suyunun yüzde 90'nını yeraltı suyundan karşılıyor ve yeraltı sularımız kirlenme tehlikesi ile karşı karşıyla. Bunun yanı sıra su konusunda donanımlı kadrolarımız yok. Bu konularda çalışma yapılması gerekiyor." diye konuştu.
TARIMSAL SULAMAYA DİKKAT
Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu ise tarımsal kirliliğe dikkat çekti. Güneşte kalan sera atıklarının mikrobiyal atık olarak doğaya karıştığını belirten Gökoğlu, "Antalya'nın bir başka sorunu da yağmur suyu. Şehir yanlış kentleşiyor, yağmur sularının bir noktada toplanması ve arındırıldıktan sonra tarımsal sulamada kullanılması gerek." dedi.
10 BAŞLIKTA SORUNLAR
VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
ASSİM Düden Şelalesi ve Çayı Su Kirliliği Önleme ve Koruma Komitesi raporu şu şekilde özetlendi:
1. Valilik, DSİ, Çevre İl Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, Tarım İl Müdürlüğü, Orman Bölge Müdürlüğü, Büyükşehir ve ilçe belediyeleri, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarından oluşan bir İş Birliği ve Eş Güdüm Komitesi kurulmalıdır.
2. Su Havzaları Koruma ve Kontrol Yönetmeliği gereği Duraliler İçme Suyu Derin Kuyularının mutlak, 1. ve 2. derece koruma alanı sınırları içinde kalan Düden Çayı Su Havzası’nda, bu yönetmelikle getirilen kirlenmeyi engelleyecek, azaltacak önlemlerin belediyeler tarafından etkin bir biçimde uygulanması için 1/25 000 ölçekli Nazım Planına ve 1/ 5000 Fiziki Stratejik Planlara ve 1/ 1 000 Uygulama İmar Planlarına “Koruma Alan Sınırları“ en kısa zamanda işlenmelidir.
3. DSİ ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü birlikte su çekimi veya atık boşaltma amacıyla açılan sondaj kuyusu denetimi gerçekleştirmelidir.
4. Havzada yağmur suyunun atık su ile kesişmesi önlenmeli, temiz olarak depolanarak yeşil alan sulamasında kullanılmak üzere biriktirilmesi veya çevredeki tarımsal alanların sulamasında kullanılmalı.
5. Döşemealtı’ndan başlayarak tüm fabrika ve iş yerlerinin sistematik denetlenmesi, tesislerin düzeltici ve önleyici tedbirler alması sağlanmalı.
6. ASAT havza içinde Döşemealtı, Kepez ve Muratpaşa Belediyelerinde, planlı şehirleşme alanlarına hizmet sunacak, kanalizasyon şebekelerini yapma ve merkezi sisteme bağlama projelerini hızlandırmalı.
7. Düden Çayı boyunca ve Düden Şelalesi’nin denize döküldüğü alanda zaman içerisinde değişen kirliliği ve kaynakları tespit etmek için su ve sediman kalitesini izleme istasyonu kurulmalı.
8. Düden Çayı’ndaki biyoçeşitlilik kaybına yönelik bir çalışma grubu oluşturulmalı.
9. Sürdürülebilir bir su ve toprak havzası kazanımlarını topluma yaygın bir biçimde yerleştirmek, halkın dikkatini çekmek ve bilgilendirmek periyodik toplantılar yapılmalı.
10. Kızıllı Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi ile uzman kamu otoritelerince esaslı bir muayeneden geçirilmeli.
